Wśród licznych uroczystości poświęconych Powstaniu Warszawskiemu znalazła się, w dniu 5 sierpnia 2013 roku, impreza przygotowana przez Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie i Fundację Centrum Edukacji Olimpijskiej. Spotkanie „Z kortów na barykady" było poświęcone spektakularnej akcji batalionu AK RUCZAJ zdobycia, w pierwszym dniu Powstania ,koszarów SS przy ul. Koszykowej .
Zainteresowanie historyków sportu tym wydarzeniem jest związane z mało znanym faktem, iż w jednym plutonie Batalionu RUCZAJ walczyli niemal wszyscy czołowi polscy tenisiści , członkowie polskiej drużyny występującej w Pucharze Devisa. Bohaterami powstańczego sukcesu byli ,między innymi, bracia Ignacy i Ksawery Tłoczyńscy , Czesław Spychała, Antoni Smordowski , Jerzy Gottschalk, a także utytułowany lekkoatleta Tadeusz Hanke.
Gwiazdą spotkania był redaktor Bohdan Tomaszewski, członek AK, zaprzysiężony w obecności zawodników i działaczy tenisowych, znający osobiście wszystkich bohaterów spotkania i spotykający się z nimi niejednokrotnie na kortach. W emocjonalnych wspomnieniach- przed kilkudziesięcioosobowym audytorium- rozegrały się ostatnie przedwojenne mecze tenisowe, pojawili się w prywatnych ,towarzyskich wspomnieniach bohaterowie powstańczej akcji, wspomniano też i inne działania konspiracyjne w okupowanej Warszawie. Ponad godzinny monolog nestora dziennikarstwa sportowego trzymał w napięciu wszystkich uczestników spotkania, wśród których byli Powstańcy z rodzinami i osobami towarzyszącymi, historycy i autorzy książek o Powstaniu, dziennikarze, muzealnicy i olimpijczycy.
Drugą częścią spotkania była prezentacja planszowej wystawy „Z kortów na barykady", która dała tytuł całemu spotkaniu, przygotowanej przez redaktora Zbigniewa Chmielewskiego. Autor skomentował prezentowany materiał ikonograficzny, mówił o zbieraniu materiałów do wystawy oraz dopowiedział wiele szczegółów do wystąpienia redaktora Tomaszewskiego. Nad przygotowaniem wystawy pracował także, nieobecny na spotkaniu, pan Kordian Tarasiewicz, warsawianista i tenisista zaprzyjaźniony z Muzeum.Wystawę będzie można oglądać w Centrum Olimpijskim do końca sierpnia.
Wzruszającym momentem spotkania, które prowadził prezes Fundacji Centrum Edukacji Olimpijskiej, profesor Kajetan Hądzelek, było przekazanie przez żołnierzy batalionu RUCZAJ – Zofię Gordon „Iskrę", Jana Wojciecha Drużyńskiego „Wojtka", Andrzeja Dławichowskiego „Andrzeja", Józefa Głuchowskiego „Stacha" – na ręce dyrektora Tomasza Jagodzińskiego wzruszających pamiątek :opaski powstańczej i dokumentów dotyczących batalionu. Drugim ,równie nieoczekiwanym momentem spotkania była deklaracja mecenasa Ryszarda Parulskiego o odsłonięciu w dniu 7 października 2013 roku w Kręgu Gloria Optymis na warszawskiej AWF ,tablicy poświęconej „sportowemu" batalionowi AK RUCZAJ i jego mało znanej , zwycięskiej akcji ,wysoko ocenianej w statystykach powstańczych .
Trwające blisko trzy godziny spotkanie zakończyły rozmowy przy kawie, wspomnienia i omawiane planów obchodów 70 rocznicy Powstania. Już zapraszamy za rok.
Podchorąży „Orlik" i jego 139. pluton
Jedna z najbardziej niezwykłych choć zapomnianych akcji Powtania Warszawskiego to atak na koszary SS przy ul. Koszykowej, przeprowadzony 1 sierpnia 1944r. Kilkuosobowa grupa żołnierzy AK z batalionu „Ruczaj", wyposażona w granaty i butelki z benzyną, zdobyła szturmem budynki koszarowa wzięła do niewoli 72 esesmanów, pozyskała blisko 100 sztuk broni maszynowej, zapasu amunicji, żywności a także samochód opancerzony i ciężarówkę. W powstańczych kronikach niewiele jest tego rodzaju sukcesów.
Bohaterami akcji byli czołowi tenisiści – bracia Tłoczyńscy, Czesław Spychała, Antoni Smordowski i trzykrotny mistrz Polski w lekkiej atletyce Tadeusz Hanke. Wybierając ich do grupy szturmowej dowództwo brało pod uwagę ich predyspozycje psychofizyczne – odwagę, umiejętność podejmowania decyzji, sprawność fizyczną. Na polu walki wszyscy się sprawdzili. Kiedy wskutek ran wyeliminowani zostali z walki dowódca kompanii por. „Long" oraz dowódcy 138. i 139. plutonu, kierowanie akcją przejął samorzutnie podchorąży „Orlik" Ksawery Tłoczyński. Po 89 minutach walk koszary zostały wzięte.
Historia 139. plutonu to jedna z najpiękniejszych kart nie tylko Powstania Warszawskiego, ale także polskiego sportu. W jednym plutonie, owianym legendą, znaleźli się niemal w komplecie wszyscy najlepsi polscy tenisiści lat przedwojennych, gracze drużyny daviscupowej a także młodzi zawodnicy, będący nadzieją polskiego tenisa.
Pchor. „Orlik" awansowany został do stopnia oficerskiego, otrzymał nominację na dowódcę 139. plutony oraz „Krzyż Walecznych". Podczas walk zostali ranni Czesław Spychała i Ignacy Tłoczyński. Żołnierzem tego plutonu był także Jerzy Gottschalk, który zginął w ostatnich dniach powstania. Odznaczenia żołnierzom batalionu „Ruczaj" wręczał osobiście gen. Bór Komorowski.
Z okazji zbliżającej się rocznicy Powstania Warszawskiego proponuje się uczczenie pamięci tych „żołnierzy zapomnianych", którzy do końca życia pozostali gorącymi patriotami. Po wojnie znaleźli się na emigracji, gdzie założyli klub Polonia Londyn, byli działaczami ruchu polonijnego PKOl oraz Funduszu Olimpijskiego.
Zbigniew Chmielewski
